/افقی تازه در درمان سرطان/۱

استاد ایرانی دانشگاه «هاروارد» نانوسامانه هوشمند ضد سرطان ساخت

دکتر امید فرخزاد، استاد ایرانی دانشگاه «هاروارد» با همکاری یکی از استادان دانشگاه MIT آمریکا با ابداع نوعی نانوبمب ضد سرطانی هوشمند به روشی جدید برای درمان سرطان دست یافته که ضمن نابودی موثر و هدفمند سلول‌های سرطانی‏‏‏ عوارض روش‌های متداول شیمی درمانی را نیز در پی نخواهد داشت.

به گزارش سرویس فن‌آوری خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) این گروه پژوهشی به سرپرستی امید فرخزاد و رابرت لانگر در مرکز همکاری مشترک مؤسسه فن‌آوری ماساچوست(MIT) و دانشگاه هاروارد برای مطالعه در زمینه کاربردهای آینده فن‌آوری‌نانو در سرطان با اضافه کردن یک ذرة کوانتومی و یک آپتامر RNA به داروی ضد سرطانی «دوکسوروبیسین» یک نانوذرة چندمنظوره را طراحی کرده‌اند که نه تنها در درمان سرطان کارایی دارد؛ بلکه، موجب می‌شود تا بتوانیم از تومورهای شیمی‌درمانی‌شده نیز عکس‌برداری کنیم.

نتایج این مطالعه در قالب مقاله‌ای در تازه‌ترین شماره مجله علمی Nano Letters منتشر شده است.

دکتر فرخزاد، استاد ایرانی دانشگاه‌ «هاروارد» که با همکاری استاد سابقش «استاد رابرت لنگر» در دانشگاه MIT (موسسه فن‌آوری ماساچوست) این تحقیقات را رهبری می‌کنند، چندی پیش از انتشار این مقاله در گفت‌و‌گو با ایسنا با اشاره به این که این طرح در حال حاضر در زمینه درمان سرطان پروستات دنبال می‌شود، تاکید کرد: در این روش برای انتقال دارو به سلول‌های سرطانی از کره‌هایی به ابعاد حدود 150 نانومتر ــ که حدود 500 تای آنها قطری در حدود عرض یک تار مو دارند ــ استفاده می‌شود. این ریزکره‌ها که ساختاری شبیه توپ فوتبال دارند با کنار هم قرار دادن چندین مولکول مختلف به وسیله یک پایه پلیمری ایجاد شده‌اند که هر یک از این مولکول‌ها وظیفه خاصی بر عهده دارند.

به گفته این پژوهشگر ایرانی، عملکرد اختصاصی و هوشمندانه ریزکره‌ها باعث می‌شود سلول‌های سالم در معرض دارو قرار نگیرند و در نتیجه عوارض شیمی درمانی در این روش وجود ندارد.

دکتر فرخزاد در عین حال تصریح کرد که مزیت این روش صرفا حذف عوارض شیمی درمانی نیست بلکه آزمایش‌های انجام شده روی مدل‌های حیوانی نشان می‌دهد که این روش که طی آن دارو به صورت کاملا هدفمند و طی چند هفته آزاد می‌شود می‌تواند به نحو کاملا موثری سرطان را نابود کند.

به گزارش ایسنا، پژوهشگران در این طرح، ابتدا یک ذرة کوانتومی را در پوششی از جنس آپتامر RNA قرار دادند تا این مجموعه بتواند آنتی‌ژن سطحی اختصاصی پروستات(PMSA) را شناسایی کند و اتصال محکمی با آن برقرار کند، سپس داروی ضد سرطانی «دوکسوروبیسین» را به این مجموعه اضافه کردند. این دارو نیز خود را در ساختار پرپیچ و تاب آپتامر RNA جای می‌دهد؛ البته محققان نشان داده‌اند که این جای‌گیری و تداخل دوکسوروبیسین، هیچ اثری بر فعالیت آپتامر و توانایی اتصال آن به PMSA ندارد.

یکی از ویژگی‌های شناخته‌شده ذرات کوانتومی، توانایی تابش نور در محدودة مشخص رنگی است. در این مطالعه به‌ عنوان نمونه، محققان از یک ذرة کوانتومی با توانایی تابش نور در محدودة 470 تا 530 نانومتر استفاده کردند. دوکسوروبیسین نیز جدا از خاصیت ضد سرطانی خود به نحو مؤثری نور آبی را جذب می‌کند ـ که حداکثر این جذب در طول موج 480 نانومتر قرار دارد ـ سپس نور را در محدودة سبز تا نارنجی طیف مرئی(460 تا 520 نانومتر) منتشر می‌کند. این در حالی است که هنگامی ذره کوانتومی و مولکول «دوکسوروبیسین» به‌عنوان نمونه در این مجموعه کنار هم قرار می‌گیرند، فعالیت نوری این دو با هم تداخل کرده، به میزان زیادی هر گونه تابش نور از دیگری را مهار می‌کند.

در واقع هنگامی که محققان مجموعة ذرة کوانتومی و آپتامر RNA و دوکسوروبیسین را در معرض سلول‌های سرطانی پروستات بیان‌کنندة PMSA قرار دادند، در اثر بروز پدیدة مذکور، آنان تنها قادر به تشخیص حداقلی از نور بودند. اگر چه 90 دقیقه بعد، محققان سیگنال‌های نوری واضحی را هم از ذرة کوانتومی و هم از مولکول دوکسوروبیسین دریافت کردند که این خود نشانگر آن است که مولکول دوکسوروبیسین از داخل این مجموعه به درون سلول‌های سرطانی آزاد شده‌است.

به گفته استاد ایرانی دانشگاه «هاروارد»، پیش‌بینی می‌شود، طی سه، چهار سال آینده یا نهایتا تا هشت سال دیگر این تکنیک به مرحله کاربرد برسد

به نقل از ایسنا