دارک ؛ نام پیشنهادی به جای ریال

جام جم آنلاین: با قطعی شدن تغییر و تحولات در پول ملی ، بانک مرکزی 3 سناریوی قطعی را در این باره در نظر گرفته و در دست پیگیری دارد.

به گزارش خبرنگار ‌جام‌جم، برخلاف آنچه طی روزهای اخیر در محافل خبری و رسانه‌ها مطرح شده است، سناریوی موجود برای ایجاد اصلاح در پول ملی حذف 3 صفر و یا انتشار اسکناس درشت نیست بلکه حذف 3 صفر یک قسمت از سناریوست نه همه آن و انتشار اسکناس جدید ظاهرا جایی در این برنامه ندارد.

براساس این گزارش، بانک مرکزی 3 سناریو برای ایجاد اصلاح در پول ملی را در دست بررسی دارد؛ یک سناریو حذف 3 صفر از جلوی ریال،‌ سناریوی دوم حذف 4 صفر از جلوی ریال و سناریوی سوم بازگشت به قانون پولی موجود درباره برابری ارزش ریال با یک‌صدم گرم طلاست.

بانک مرکزی هم‌اکنون مطالعات خود را برای ارزیابی معایب و محاسن هر کدام از این سناریوها آغاز کرده و بعید است نتیجه این مطالعات تا یک سال‌ آینده مشخص شود.

سناریوی اول‌

نخستین سناریوی بانک مرکزی برای اصلاح پول ملی حذف 3 صفر از جلوی ریال است. براین اساس، اسکنانس‌های جدید یا حذف 3 صفر از جلوی آن منتشر می‌شود؛ مثلا یکهزار ریالی به یک ریالی یا 10 هزار ریالی به 10 ریالی تبدیل خواهد شد. بانک مرکزی سهولت در انجام حسابداری ملی و بویژه بانک‌ها و همچنین آسان بودن فهم این تغییرات برای مردم را از جمله محاسن این تیم برشمرده است.

با این حال ایجاد این تغییرات به قانون نیاز دارد و باید دولت لایحه قانونی را تهیه و به مجلس بدهد که روشن است این قید زمان زیادی را خواهد برد. همچنین هزینه هنگفتی که تعویض اسکناس‌ها به بیت‌المال تحمیل خواهد کرد و چاپ پول‌های جدید دیگر امتیاز منفی آن است.

اگر این سیستم اجرایی شود، هر 10 واحد پول مساوی یک دلار آمریکا خواهد شد. همچنین این اقدام، سکه را که هم‌اکنون در مبادلات پولی ایران تقریبا فراموش شده است، احیا خواهد کرد، به طوری که پول خرد تا یک دهم واحد پول اصلی کفایت می‌کند.

سناریوی دوم‌

خبرنگار ما می‌نویسد: سناریوی دوم بانک مرکزی حذف 4 صفر از جلوی پول ملی است که مثلا 10 هزار ریال به یک ریال تبدیل خواهد شد.

در صورت اجرای این سیستم، هر یک ریال ایران با یک دلار آمریکا از نظر ارزش برابری کرده و واحد پول ایران شبیه به لیر ترکیه خواهد شد که هر لیر برابر با یک دلار است.

این اقدام ارزش پول را بسیار افزایش خواهد داد و تغییرات در آن معنی‌دارتر خواهد بود. با این حال اجرای این سیستم یک اشکال بزرگ دارد و آن لزوم اضافه کردن یک زیربخش یک صدم به واحد پول ملی است.

به این معنی که هم‌اکنون در زیربخش ریال فقط قران برای یک دهم ارزش وجود دارد و زیربخش قران که یک صدم است، سال‌هاست که از چرخه پولی حذف شده است لذا باید جایگزینی برای آن یافت. با این حال بانک مرکزی معتقد است اجرای این سیستم نیز نیاز به مصوبه مجلس دارد، به خاطر اضافه کردن یک صدم پول در سیستم حسابداری ملی و بانک‌ها اشکال ایجاد می‌کند و مشکلات فرهنگی و تدریجی بویژه هنگام انتخاب و جاافتادن نام جدید برای واحد زیربخش پول به وجود می‌آورد که در مجموع معایب این سیستم را تشکیل می‌دهند.

گزینه سوم‌

اما سومین گزینه بانک مرکزی برای اصلاح واحدپولی، بازگشت به قانون فعلی پولی برای تعیین ارزش ریال است. براساس این قانون هر ریال باید معادل 01/0(یک صدم)‌ گرم طلا ارزش داشته باشد که با محاسبات امروزی، هر ریال معادل 250 تومان خواهد بود. درواقع ارزش ریال جدید کسری از پول‌های موجود خواهد بود.

با این حال بررسی‌های اولیه نشان داده است که این شیوه در محاسبات ارزش پول از مردم گرفته تا بانک‌ها و نظام حسابداری کشور مشکل ایجاد می‌کند؛ چراکه تبدیل مثلا 80 تومان پول جدید به پول قدیم بسیار مشکل است و نیاز به محاسبات ریز دارد.

بعلاوه نیاز به تشکیل واحدهای کوچک‌تر پول در حد یک‌صدم نیز وجود دارد که فرهنگ‌سازی و جا انداختن آن بسیار مشکل و هزینه‌بر است. با این حال بانک مرکزی برای استفاده از این گزینه، محاسنی چون اتصال مستقیم ارزش پول ملی به طلا و نداشتن نیاز به قانون مجلس و لذا تسریع در انجام کار را ذکر کرده است.

نام‌های جدید

اطلاعات دریافتی خبرنگار ما نشان می‌دهد، بانک مرکزی همزمان با انجام مطالعات مربوط به سناریوهای اصلاح پول ملی هم برای انتخاب نام جدید واحد پول ملی یا جابه‌جایی در ارزش و رتبه نام‌های جدید در حال بررسی است.

به عنوان مثال، یکی از نام‌های مطرح دارک است. دارک ظاهرا نام واحد پول دوره هخامنشی و نامی کاملا ایرانی است که از ریشه دارایی می‌آید.

از سوی دیگر یک مطالعه آن است که اصطلاح تومان جایگزین ریال شود، چرا که در واقع هم اکنون این اتفاق افتاده است. در این میان ظاهرا قرار است فراخوانی از کارشناسان صورت گیرد.

فعلا چه کنیم‌

حال پرسش مردم و کارشناسان این است که تا زمان تعیین تکلیف سناریوهای سه‌گانه بانک مرکزی برای اصلاح پول ملی، برنامه کوتاه مدت برای رفع نیازهای پولی و کنترل نقدینگی و تورم چیست؟ قبلا 2 راه برای این اقدام اعلام شده بود، نخست انتشار اسکناس‌های درشت و دوم، برداشتن 3 صفر از جلوی پول ملی.

بیژن بیدآباد، کارشناس ارشد پولی و مالی درباره مزیت این دو راهکار به خبرنگار ما می‌گوید: اگر لازم باشد تغییراتی در واحد پول ملی صورت  گیرد، این تغییرات باید یکباره و متمرکز صورت گید تا دوران گذار برای مردم آسان‌تر باشد و ضمنا از هرج و مرج مالی نیز جلوگیری شود، چرا که پول بیش از آنچه فکر می‌شود، از زندگی اجتماعی مردم تنیده است.

وی افزود: براین اساس، بانک مرکزی باید یکباره برای همیشه در پول ملی اصلاح بنیادین ایجاد کند و تا آن موقع به اقدامات احتیاطی دست بزند که در این چارچوب انتشار ایران‌چک‌های فعلی بهترین تدبیر است. چرا که نیازی به خروج اسکناس‌های فعلی از گردش نیست و ضمنا فرهنگ‌سازی هم نیاز ندارد.

وی اظهار کرد: هرگونه تغییر و تحول در واحد پول باید براساس یک برنامه بلندمدت و حساب شده باشد. قطعا ارزش پول ایران نیاز به تغییر دارد و اگر بخواهیم یک تغییر بلندمدت را در نظر بگیریم باید به حذف صفرها فکر کرد. انتشار اسکناس درشت‌تر راه‌حل موقتی است که فقط کم‌دردسر است، اما اساسی و راهگشا نیست.

محمدهادی مهدویان، مدیرکل سابق اقتصادی بانک مرکزی نیز به خبرنگار ما می‌گوید: ایده انتشار چک‌پول‌های واحد بانک مرکزی برای رفع احتیاجات کوتاه‌مدت پولی مفید است اما اثری در کنترل تورم و نقدینگی ندارد، چرا که باعث اصلاح نظام ارزش پول و آشفتگی‌های موجود نمی‌شود.

وی افزود: تعاملات در نظام پولی ایران بعکس شده است. واحد رسمی پول به حاشیه رفته و استفاده نمی‌شود، اما واحد غیررسمی رایج است. هیچ معیاری برای سنجش ارزش پول نیز وجود ندارد. اینها مشکلاتی است که پول ملی دارد و برای تحقق انضباط باید آنها را از بین برد.

وی اظهار کرد: از راه‌‌حل‌هایی که برای ماه‌های باقیمانده امسال برای تامین احتیاجات پولی مطرح می‌شود، انتشار چک‌پول‌های واحد به چند دلیل بهترین است. علت اول آن است که شبه اسکناس است؛ لذا به حجم اسکناس در گردش اضافه نمی‌کند و در این زمینه براحتی قابل فراخوانی و جمع‌آوری است.

علت دوم آن است که درشت‌تر از هر اسکناسی است اما در عین حال تلقی اسکناس از آن نمی‌شود و لذا ارزش روانی پول ملی در اذهان کاهش نمی‌یابد و سوم این‌که قابلیت‌های چک مسافرتی را با خود دارد.

وی افزود: اما حذف صفرها باید در چارچوب اقدامات بلندمدت و اساسی برای اصلاح پول ملی صورت گیرد و به این زودی‌ها نه به مصلحت و صرفه است و نه قابل اجرا و صرف هزینه هنگفت چاپ اسکناسی که باید سال‌ها در گردش بماند، برای این مدت کوتاه درست نیست.

براساس اطلاعاتی که خبرنگار ما دریافت کرده است بانک مرکزی تا پایان امسال و اوایل سال آینده از هرگونه تغییر بنیادین و اصلاح اساسی در واحد پول ملی خودداری کرده و منتظر دریافت نتایج مطالعات خواهد ماند.

در این مدت نیز نیازهای پولی کشور صرفا از طریق انتشار چک‌پول‌های 50، 100 و 200 هزارتومانی بانک مرکزی برطرف می‌شود